ලේඛනය සූදුවක් – Ahmed Saadawi

‘’අප සෑම කෙනෙකුටම සාපරාධී මිනුම් දඬු ඇත’’ – Ahmed Saadawi, Frankenstein in Baghdad

ඉරාක ලේඛකයකු, කවියෙකු, තිර රචකයකු මෙන්ම වාර්තා චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂවරයකු ද වන Ahmed Saadawi – International Prize for Arabic Fiction (2014) වලින් පුද ලද පළමු ඉරාක ජාතිකයා ය. අහමඩ් හට මෙම සම්මානය හිමිවූයේ ඔහු රචනා කළ Frankenstein in Baghdad කෘතිය වෙනුවෙනි. International Prize for Arabic Fiction සම්මානය ලන්ඩනයේ පිහිටි බුකර් සම්මාන කවුන්සිලයේ සහයෝගීතාවයෙන් ලබාදෙන්නකි. මේ වනවිට සිය ජීවිතයේ 45 වන කඩඉමේ පසුවන ඔහු බැග්ඩෑඩයේ දිවිගෙවයි. ඔහු විසින් රචිත නවකතා අතරට The Beautiful Country (2004), Indeed He Dreams or Plays or Dies (2008) හා Frankenstein in Baghdad (2013) අයත් අතර Anniversary of Bad Songs (2000) කාව්‍ය කෘතියකි. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය ප්‍රමුඛ හමුදා බල ඇණි 2003 වසරේදී ඉරාකය ආක්‍රමණය කිරීමෙන් පසු ඉරාක ජන ජීවිතයට බාධා එල්ල වුණු අයුරු පදනම් කරගෙන Frankenstein in Baghdad කෘතිය ලියැවී ඇත. 2018 බුකර් සම්මාන උළෙලේදී නිර්දේශිත අවසන් වටයේ කෘතීන් අතරට ද මෙය පැමිණුනි. Hadi නම් කතා නායකයා බැග්ඩෑඩ් නගරයේ වීදි පුරා තැනින් තැන විසිරී තිබෙන මළ කඳන් එකතු කර මළවුන්ට ගෞරවාන්විත අවසානයක් ලබාදීමට උත්සහ දරයි. තමන් එක්කළ මස් වැදලි වලින් රෞද්‍ර සත්වයෙකු නිර්මාණය වී ඇති බව අවසානයේදී ඔහු වටහාගන්නා විට ප්‍රමාදය. Ahmed මේ කෘතිය හරහා මවන්නේ සමකාලීන බැග්ඩෑඩයේ යථාර්තයයි. මේ ඔහු Courage in Creativity සමග පැවති සම්මුඛ සාකච්ඡාවකින් උපුටා ගත්තකි. ඔබ දුටු බැග්ඩෑඩ් නගරය ගැන සිහිපත් කළොත් ? ඒවගේම බැග්ඩෑඩය නැවත ගොඩනගන්නට අවස්ථාව හිමිවුණොත් කරන්නේ මොකක්ද ? බැග්ඩෑඩය ලොව පැරණිතම නගර අතරින් එකක්. ගෝලීය නගරයක් වූ මේ වෙත චීන වෙළෙන්ඳුන් වගේම ඉස්ලාම් දහමේ හරය අවබෝධ කරගන්නට පුද්ගලයින් ගණනාවක් මේ වෙත පැමිණියා. කිසිවකුට මේ ඉතිහාසය මකා දමන්නට හැකිවෙන්නේ නැහැ වගේම අදටත් ඒ නගරයේ සුවිශේෂීත්වය ගැන ආඩම්බරයෙන් සිහිපත් කළ හැකියි. මං මුලින්ම ගොඩනගන්නේ අබ්බාසිද් හා ඔටෝමාන් යුගයේදී පැවති ඵෙතිහාසික ගොඩනැගිලියි. ඒ වගේම Syriac ක්‍රිස්තියානි පල්ලියත් නැවත ගොඩනගනවා. මොකද බැග්ඩෑඩ් නගරයේ සංස්කෘතික අනන්‍යතාව හා සංචාරක ආකර්ශණය ගෙන දෙන්නේ මේ ස්ථානයටයි. සුප්‍රකට කලාකරුවන්, ලේඛකයින්, මූර්ති නිර්මාණ ශිල්පීන්, ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීන් හා සංගීතඥයින්ගෙන් සැදුම්ලත් විශේෂ කමිටුවක් පත්කරනවා. මේ පිරිස හරහා බැග්ඩෑඩයේ අභීතකම ගැන මුළු මහත් ලොවටම කියාදෙනවා. පරිවර්තනයකදී සාහිත්‍යමය වටිනාකම අහිමි වී යන්නේ කොහොමද ? සෑම භාෂාවකටම ඊට අනන්‍ය වූ ස්වචාරයන් හා දේශීය වාග් සම්ප්‍රදායන් තිබෙනවා. පරිවර්තනයකදී එක් භාෂාවකට පමණක් අනන්‍ය වී තිබෙන ඒ අංග අහිමිවී යාම ස්වභාවිකයි. Frankenstein in Baghdad කෘතියට සිද්ධවුණෙත් එයයි. සම්භාව්‍ය අරාබි භාෂාව වගේම බැග්ඩෑඩයේ භාවිත වෙන ස්වදේශීය උප භාෂාවන් ද මේ කෘතියේදී භාවිත කළා. ඒවගේම අපේ භාෂාවටම අනන්‍ය වූ වාක්‍ය ඛණ්ඩ ද භාවිත කළා. නවකතා වලින් ආඛ්‍යාන මෙන්ම අදාළ ස්ථානය ගැනත් ඉඟි ලබාදෙන නිසා කවි වලට වඩා පහසුවෙන්ම පරිවර්තන කටයුතු කරන්නටත් හැකියි. කොහොම වුණත්, අනෙක් සංස්කෘතීන් වලට පිවිසෙන්නට අවස්ථාව ලබාදෙන නිසා පරිවර්තන අතිශය වැදගත් වෙනවා.

අර්නස්ට් හෙමිංවේ හා ගාබ්‍රියෙල් ගාර්සියා මාකේස් ඔබේ නිර්මාණ ජීවිතයට දැඩි ලෙස බලපෑ චරිත බව පවසා තිබෙනවා. මෙයට හේතුවුණේ මොකක්ද ? මේ ලේඛකයින් දෙදෙනාම මට සමීපයි. ජනමාධ්‍යවේදීන් විදියට කටයුතු කළ මේ පිරිස පසුකාලීනව නවකතාකරුවන් බවට පත්වෙනවා. අලංකාරයක් නැති හෙමිංවේගේ ලේඛන ශෛලිය මෙන්ම ඔහුගේ කර්කශ ගද්‍ය රචනාවන් ද මං අගය කරනවා. ඒ වගේම මේ ලේඛනයන් බොහොම සුන්දරයි. හෙමිංවේ සමකාලීන හා නූතන අරාබි සාහිත්‍යය තුළ සුවිශේෂී පෙළඹවීමක් ඇතිකර තිබෙනවා. මාකේස්ගේ ලේඛන තුළ පෙරදිගට සමීප බවක් තිබෙනවා. කැරිබියානු හා ලතින් ඇමරිකානු ජන සාහිත්‍යයේ ආභාසය ලබාගනිමින් පශ්චාත් – නූතන ආකෘතියට පිවිස තිබෙනවා. Frankenstein in Baghdad කෘතිය ගැන පළවුණු විචාර වලදී එය සාර්ථක පශ්චාත් නූතන අරාබිය නවකතාවක් ලෙස නම්කර තිබෙනවා. මාකේස්ගේ ජීවන චරිතය, ඔහු සිය දිවිය තුළදි විඳි විවිධ කම්කටොළු, ලේඛකයකු ලෙස ඔහු විශ්වාස කළ දේවල් තුළින් මං සුවිශේෂී ආභාසයක් ලබාගත්තා. ඔබව ලේඛකයකු බවට පත්කළේ මොකක්ද ? ඇත්තටම, මේ ප්‍රශ්නෙට දෙන්න කිසිම තාර්කික උත්තරයක් මට නැහැ. මං කුඩා අවදියේ ඉඳන්ම කලාවට වගේම සාහිත්‍යයටත් දැඩි ඇල්මක් දැක්වූවා. මං ඉපදුණේ පහළ මධ්‍යම පාංතික පවුලක යි. මගේ තාත්තා රාජ්‍ය සේවකයෙක් ලෙස කටයුතු කළා. පුංචි කාලේ ඉඳන්ම කතන්දර පොත්, නෝට් පොත්, කටු සටහන් අඳින පොත් වගේ දේවල් පවුලේ උදවියගෙන් ලැබුණා ඒ වගේම ලියන්න, කියන්න වගේම අඳින්නත් මං පුරුදු පුහුණු වුණා. වැඩිහිටි අවදියේදීත් හුදකලාව පොත පත කියවන්න දැඩි ඇල්මක් දැක්වූවා. ගෙදරට කෙනෙක් ඇවිල්ලා මං කොහෙද කියලා ඇහුවම තාත්තා කියන්නේ, ‘එයා පොත් කියවනවා‘ යන්නයි. සල්ලි හොයන්න පුරුදු පුහුණු වෙලා හිටිය, මගේ වයසේ පසුවුණු අනෙක් අයට වඩා මං වෙනස් කෙනෙක් බව තාත්තා තේරුම්ගත්තා. මා, මගේම ලෝකයක තනිවුණා. ලේඛනය කියන්නේ කිසිම ඇපවීමක් නැති සූදුවක්. කිසිම ආර්ථික ආරක්ෂාවක්, වාසනාවක් ගැන ඉදිරි අනාගතය ගැන තිබුණේ නැහැ. සමහරවිට, මගේ නවකතා වලින් කීයක් හරි හොයාගන්න හැකිවේයැයි විශ්වාස කළා. මාධ්‍යවේදියෙකු විදියට ඔබ ලැබූ අත්දැකීම් ලේඛන දිවිය ආලෝකමත් කළේ කොහොමද ? මං සාහිත්‍යය සඟරා වලට ලියන්න පටන්ගත්ත කාලේදී ජීවිතේ හුදකලාව ගෙවන්න දැඩි ආශාවක් දැක්වූවා. ඉරාකය, මැදපෙරදිග වගේ අලුත් රටවල් වෙත ගිහිල්ලා විවිධාකාරයේ මිනිස්සු මුණගැහිලා නව ලෝකයට පිවිසුණා. මාධ්‍යවේදියෙක් විදියට අලුත් තැන් වෙත ගමන් කරලා කවදහරි දවසක එහි සුන්දරත්වය සංකල්පනාවක් බවට පත්කරන්න අදිටන් කරගත්තා. අපි පරිණත අය බව පරිකල්පනය කළ විට ලේඛකයින් බවට පත්වෙනවා. ලේඛනයේ හතුරා වෙන්නෙත් ලේඛනයම බව මං හැමවිටම කියනවා. මාධ්‍යවේදයට කාලයක් ගතවෙනවා, ඒ වගේම නවකතා රචනා කරන්නට තරමක අවකාශයක් ඉතුරු වෙනවා. නවක නවකතාකරුවන්ට මං දෙන අවවාදයත් එයයි. නවකතාව කියන්නේ ජීවිතය ගැන තවත් අයෙකුට කියාදෙන්නට තියෙන කලාවයි. ලෝකයෙන් හුදකලා වුණු කෙනෙක්ට සාර්ථක නවකතාවක් රචනා කරන්නට හැකි බව මා විශ්වාස කරන්නේ නැහැ. වචන වල තිබෙන අපූරු බලය ගැන කිව්වොත් ? ගොඩක් ප්‍රශ්න පටන්ගන්නේ වචන වලිනුයි. දේශපාලඥයින් වචන වලින් හරඹ කරන්නේ ඒ හරහා දැවැන්ත ප්‍රතික්‍රියාවක් ඇතිකළ හැකි නිසාවෙනුයි. හැබෑ ලෝකය නිර්මාණය කරන්නේ මාධ්‍යයෙනුයි. අවාසනාවකට, මාධ්‍යයෙන් පවසන දේවල් ඇත්ත වුණත් ඒ ප්‍රකාශ කළ දේවල් පවතින්නේ නැහැ. නවකතා – කවි මෙන්ම හාසයෝත්පාදක කෘතීන් හා ළමා කෘතීන් වලට ඔබ රූප සටහන් පවා අඳිනවා. ඔබට පැවසිය යුතු දේවල් ලේඛනයෙන් සීමා කර තිබෙන බව හැඟෙනවද ? අතිශය වැදගත් වෙන්නේ කිසිවකට සීමා නොවී නිදහසේ නිර්මාණශීලීත්වය විඳගැනීමයි කුඩා අවදියේ ඉඳන් මං ගැන දන්න බොහෝ දෙනෙකු චිත්‍ර අඳින්නට හැකි අයෙකු ලෙස මාව දැනහිඳිනවා. මා ලේඛනයේ යෙදෙන බව දැනගෙන ඉරාකය අතැර ගිය පිරිස් පුදුමයට පත්වුණා. කාටූන් වගේම රූපවාහිනියත් මාව දැඩි ලෙස පෙළඹවූ මාධ්‍යයන් වූවා. ළමයින් වෙනුවෙන් වූ සංස්කෘතික නිවහනක කාටූන් ශිල්පියකු ලෙස 1989 දී මා වැඩකළා. ඔළුව හා සිරුරේ සබඳතාව පදනම් කරගත් My Head නම් කතා මාලාව රචනා කළේ මේ සමයේදීයි. ඊජිප්තු සඟරාවක් වුණු Akhbarak හි 1999 දී මේ කතා මාලාව ප්‍රකාශයට පත්වුණා. මෑතකාලීනව නවකතා වලට වැඩි කාලයක් යෙදුවත් කාව්‍ය රචනා වගේම මෙවැනි චිත්‍රණ කටයුතු වල තවමත් යෙදෙනවා. ලේඛනයේදී මෙන්ම පර්යේෂණ වල නිරත වෙන්න, වැඩිදුර කරුණු හොයන්න බොහෝ වේලාවක් ගතවෙනවා. නවකතාවක් රචනා කරන්නට පෙරාතුව එහි කතා තේමාව ගැන හිතන්න මං බොහෝ කාලයක් ගත කරනවා. අවසාන වශයෙන් ඔබ ඇසුරු කළ සාහිත්‍ය කෘති වලින් දැන හඳුනාගත් ප්‍රියතම චරිතය ගැන සිහිපත් කළොත් ? එක් දහස් එක් රැය (Thousand and One Nights) කෘතියේ ඉන්න සුලෙයිමාන් රජතුමා. ඔහුගේ ආඩම්බරකම නිසා බලය හා අධිකාරීත්වය අහිමිවී ගිහිං නන්තාරේ වීදි දිගේ ඇවිදින්නට සිදුවුණා. බුද්ධිමත්ව හා නිහතමානීව ජීවත් විය යුතු බව නැවත බලය ලබාගත්විට ඔහුට අවබෝධ වුණා. මනුස්සයෙක් අධිමානයෙන් හෝ අනෙකාට අසාධාරණකම් නොකර ජීවත් විය යුතු බව මෙමගින් කියාදෙන නිසා ඊට ඇළුම් කරනවා. ඒවගේම, මිනිහෙක්ට ජීවිතයේදී මුහුණදෙන්නට සිද්ධ වෙන නැගීම් හා අභියෝග ගැනත් මේ කතාවෙන් කියාදෙනවා. Courage in Creativity ඇසුරිනි