ඇය විනී මැන්ඩෙලා නම් වූවාය

”මගේ සැමියාව හුදකලා දූපතක සිරගත කළ පමණින් මිනිසුන්ට ඔහුව හසුවෙන්ම අමතක වී යනු ඇතැයි ඔවුන් හිතාවි. නැහැ, ඔවුන්ගේ අදහස සහමුලින්ම වැරදියි. මාව නිහඬ කරවීමට උත්සහ දරන වාරයක් වාරයක් පාසාම මගේ හඬ තව තවත් සද්දෙට ඇහෙනවා‘‘ විනී මැන්ඩෙලා ඇය වීනී මැඩිකිසෙලා. නැත්නම්, බොහෝ දෙනෙකු දන්නා අන්දමින් නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ බිරිඳ වන විනී මැන්ඩෙලා. සිය දිවියේ 81 වන කඩඉමේදී ඇය සිය ජීවිතය හැරයන්නේ ජොහැනනස්බර්ග් හි පිහිටි නෙට්කෙයාර් මිල්පාර්ක් රෝහලේදී යි. ඊයේ (2) දිනයේදී මේ බව නිවේදනය කරන ලද්දේ ඇගේ ප්‍රකාශකයා වූ වික්ටර් ඩැල්මිනි ය. ඒ බව පවසමින් ඔහු මාධ්‍යට අදහස් දැක්වූවේ, ‘මේ වසරේ මුල් භාගයේදී සිටම වරින්වර ඇය රෝහල්ගත කළා. මේ අසනීප තත්ත්වයන් සමගින් ඇය මියගියා‘ විනී ගැන බොහෝ දෙනෙකු දැනසිටියේ නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ බිරිඳ ලෙසිනි. 1958 ජූනි මසදී මැන්ඩෙලා සමග යුගදිවියට පත්වූ ඇය නිරතුරුව ඔහුගේ පසුපසින් හිඳ ඔහුට ශක්තිය, ධෛර්යය ලබාදුන් අතර 1996 දී ඔහු සමග පැවති විවාහ දිවියෙන් නීතියෙන් වෙන්වූවද මැන්ඩෙලා මියයන මොහොත වන තෙක්ම ඔහු අසළින් සිටියාය. 2013 දී මැන්ඩෙලා මියගිය අවස්ථාවේදී ඔහුගේ නිසළ දේහය පසකෙින් හිඳ ඔහුගේ සැබෑ බිරිඳ මෙන් වැළපුණේ ද විනීය.

මැන්ඩෙලාගේ සිරගත ජීවිතය අතරතුරදී කිසිදු විටක ඔවුන්ට සමීපව කතාබහ කිරීමට අවස්ථාවක් නොලැබුණු අතර විනී ඔහුව බැලීමට පැමිණීම පවා අති දුර්ලභ දසුනක් වූ බව පැවසේ. එසේ වුවත්, මැන්ඩෙලා වසර 27 ක් පුරාවට සිරගත කර සිටින අතරතුරදී ඔහු ගෙන ගිය වර්ණභේදවාදයට විරුද්ධ සටන අඛණ්ඩව ගෙනයාමට උරදුන්නේ ද විනී ය. ඇය ‘ජාතියේ මව‘ යන නාමයෙන් ද හඳුන්වන්නේ එබැවිනි. ‘‘මැන්ඩෙලා ගැන මා තරම් දැන සිටි අන් කිසිවෙකු නැහැ. ඒත්, මං මැන්ඩෙලාගේ නිර්මාණයක් නොවෙයි. මා, මේ රටේ වෙසෙන බහුතර ජනයාගේ මෙන්ම මගේ සතුරන්ගේ ද නිර්මාණයක්‘‘ යැයි ඇය සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී වරෙක පවසා සිටියාය. විනීව පළමුවරට දුටු මොහොත ගැන සටහන් කරන මැන්ඩෙලා සිය Long Walk to Freedom ස්වයං චරිතාපදානයේ දී පවසන්නේ ‘ඇගේ සුන්දරත්වයෙන් මං වික්ෂිප්ත වුණා‘ යන්නයි. 1957 වසරේ දිනක විනී බස් නැවතුම්පළක් අසළ රැඳී සිටින විට මැන්ඩෙලා ඇයව ප්‍රථම වරට දැක ඇත. ‘මේ සිද්ධියෙන් සති කීපයක් ගතවුණාට පස්සේ මං ඔලිවර් මුණගැහෙන්න යන වෙලාවේදීත් ඇයව මුණගැහුණා‘ යනුවෙන් ඔහු මේ සිද්ධිය ගැන සටහන් තබයි.

මේ අවස්ථාව වන විටත් දරුවන් තිදෙනෙකුගේ පියා වූ මැන්ඩෙලා සිය 40 හැවිරිදි වියේදී සිට විනීව හමුවී ඇයට ඇති ආදරය ප්‍රකාශ කළේය. මේ සමගම සිය බිරිඳ වූ Evelyn Ntoko Maseගෙන් වෙන්වන මැන්ඩෙලා 1958 ජූනි 4 වැනිදා විනී සමග විවාහ දිවියට පත්වෙයි. මැන්ඩෙලා සිරගත කර වසර පහක් ඉක්ම ගිය තැන 1969 මැයි මසදී විනීව ද අත්අඩංගුවට ගන්නා අතර ඇය, මාස 17 ක් හා දින 13 ක කාලයක් හුදකලා සිර මැදිරියක තැබුවාය. මේ සිරගත ජීවිතයේදී පහරදීම් හා වදහිංසා වලට ලක්වන ඇය අභීත ගැහැණියක් ලෙස සිය දිවියට මුහුණදුන්නාය ‘‘මාව වෙනස් කළේ, මා තිරිසනකු බවට පත්කළේ වෛරයයි. මේ රටට සිද්ධවෙන හැමදේකම ජීවමාන සංකේතයක් විදියට මට, මාව හඳුන්වන්නට හැකියි. සුදු මිනිස්සුන්ගේ අනියත බියේ සංකේතයක් ලෙස මාව දැක්විය හැකියි. මං බ්‍රැන්ඩ්ෆර්ට් වෙත එනතෙක්ම මේ භය මාව කෙතරම් දරුණු විදියට බියට පත්කළාද යන්න කිසිදිනක අවබෝධ වී තිබුණේ නැහැ‘‘ යනුවෙන් 1984 දී ඇය රචනා කළ Part of My Soul Went With Him මතක සටහන් එකතුවේ සටහන් කළාය. Nomzamo Winifred Zanyiwe Madikizela නමින් 1936 සැප්තැම්බර් 26 දින පොහොසත් පවුලකට දාව ඉපදුණු ඇගේ මව ඇයට වයස අවුරුදු අටක් සපිරෙන විට මියගියාය. Soweto හි පිහිටි Baragwanath රෝහලේ සමාජ සේවයේ නිරත පළමු කළු ජාතික කාන්තාව ලෙස ඇය සිය තරුණ වියේදී සේවයට එක්වන විනීගේ ජීවිතය සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් වන්නේ මැන්ඩෙලාව මුණගැසීමෙන් පසුවය. නෙල්සන් Zenani හා Zindzwa ඔවුන් දෙදෙනාගේ දියණියන් ය. අප්‍රිකානු ජාතික කොංග්‍රසයේ සාමාජිකයෙකු ලෙස 2009 මැයි 9 සිට මියයන මොාහොත තෙක්ම කටයුතු කළ ඇය 1994- 1996 සමයේදී අමාත්‍යධූරයක් ද හෙබවූවාය. ප්‍රජානත්ත්‍රවාදය උදෙසා ඇය දැක්වූ දායකත්වය අගයමින් ජනාධිපති ජේකොබ් සුමාගේ රජය Order of Luthuli ගෞරව සම්මානය 2016 දී ඇය වෙත ලබාදුන්නාය.

තරුණ වියේදී සිට සිය සැමියා සමග එක්වෙමින් වර්ණභේදවාදය වෙනුවෙන් අරගල කරන මේ අභීත ගැහැණිය 2017 දී මාධ්‍ය හමුවේ පවසන්නේ ‘‘අප සාධාරණය ඉල්ලා සටන් කළ හැමදේම මේ මොහොතේ නිවැරදි දේවල් නොවෙයි. මැන්ඩෙලා අද ජීවත් වුණොත් අද මේ සිද්ධ වෙන දේවල් දැකලා ඔහු කම්පාවට පත්වේවි. දකුණු අප්‍රිකාවේ අර්බුද නැහැ කියලා බොරු කියන්නට අපට බැහැ. ඇත්තටම, අපේ රට අද දැවැන්ත අර්බුදයකට මුහුණදී හිටියත් හැමෝම රැවටිලි කතා කියමින් තමන්වම රවටා ගන්නවා.‘‘ යන්නයි.

(ඡායාරූප ‘ද නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස්‘ ඇසුරිනි) https://www.youtube.com/watch?v=hqPsq2uL2_U&app=desktop https://www.youtube.com/watch?v=W_-khKN0cC4&feature=youtu.be&t=9